Sıkça sorulan sorular

PEDro’da arşivlenecek olan klinik çalışma, derleme ve kanıta dayalı klinik uygulama kılavuzlarını belirlemede spesifik kriterler kullanılır. Çalışmaları, derlemeleri, ve kılavuzları birkaç şekilde belirledik (ve halen belirliyoruz):

1. Cochrane Collaboration’ın Rehabilitasyon ve İlgili Terapiler Alanından Dr. Rob de Bie ve Dr. Riekie de Vet, rehabilitasyonla ilgili randomize kontrollü çalışmalardan oluşan mevcut veri tabanlarını bize çömertçe verdiler. Ayrıca,Nederlands Paramedisch Institute tarafından yönetilen yaklaşık 200 kadar sağlıkla ilgili dergide (bu dergilerin listesi Nederlands Paramedisch Institut web sayfasında bulunabilir) yer alan ve elle araştırılarak fizyoterapi konusunda olduğu belirlenen çalışmaların ayrıntılarını bize verdiler. Yakın geçmişte ise Hollanda kılavuzlarının kopyalarını gönderdiler.
2. Bunlar PEDro Ortaklığının Yönetim Komitesinin özel veri tabanı ile birleştirildi.
3. Sonra, beş tümleşik veri tabanında (Medline, Embase, CINAHL, AMED ve PsycINFO) optimize edilmiş araştırmalar yaptık. Şu anda, prospektif olarak bu veri tabanlarını otomatik olarak optimize edilen arama motoru kullanarak (SDI) araştırıyoruz.
4. Cochrane Database of Systematic Reviews ve Cochrane CENTRAL Register of Controlled Trials’da yer alan her yeni yayını araştırıyoruz.
5. Uygulama kılavuzları için internet araması yapıyoruz. Genel stratejimiz, önce klinik uygulama kılavuzları veri tabanlarını araştırmak sonra oradan bağlantıları izlemek.
6. Sistematik derlemelerde yer alan atıfları PEDro’nun veri tabanında izliyoruz.
7. Son olarak, “PEDro dostları” ve PEDro kullanıcıları, PEDro’da olmayan çalışmaları bizimle iletişime geçerek bildiriyorlar.

Veri tabanı, dahil edilme kriterlerini karşılayan her çalışma, derleme ve kılavuzu (yukarıya bakınız), ne kadar zaman önce yayımlandığından bağımsız olarak kapsayacaktır. Şu anda, veritabanındaki en eski kayıt (bir klinik çalışma) 1929’da yayımlanmıştır.

Bu aralar PEDro ayda bir olacak şekilde, genellikle takvim ayının ilk pazartesi günü güncelleniyor.

PEDro’da olmayan ancak olması gerektiğini düşündüğünüz çalışmaları, derlemeleri veya kılavuzları eklemek istiyorsanız, bize bildirin. Öncelikle, dahil edilme kriterlerini karşılayıp karşılamadığını kontrol edin. Karşılıyorsa, lütfen bize bildirin. Ne kadar çok detay verebilirseniz, onu bulmamız o kadar mümkün olacaktır. Eğer PEDro’da yer almayan ancak yer alması gerektiğini düşündüğünüz bir bilimsel makalenin yazarıysanız, lütfen bize bir baskısını gönderiniz.

Çalışmalar (derlemeler ve kılavuzlar dışında) kontrol listesiyle puanlanıyor (“PEDro ölçeği”). PEDro ölçeği çalışmanın kalitesini iki yönüyle değerlendiriyor, yani çalışmanın “inanılırlığı” (veya “iç geçerliliği”) ve çalışmanın yorumlanabilmesi için yeterli istatiksel bilgiye sahip olma durumu. Çalışmanın “anlamlılığını” (“genellenebilirliğini” veya “dış geçerliliğini”) ya da tedavi etkisinin büyüklüğünü değerlendirmiyor.

İnanılırlığı değerlendirmek için birkaç kriterin kesin olarak teyit edilme durumuna bakıyoruz: rastgele dağılım, dağılımın gizliliği, grupların başlangıçtaki karşılaştırılabilirliği, hastaların, terapistlerin ve değerlendiricilerin körlüğü, tedavi amacına yönelik analiz (intention-to-treat analysis) ve takibin yeterliği. Yorumlanabilirliği değerlendirmek için, gruplar arası istatistiksel karşılaştırmalara, nokta tahminlerine ve değişkenlik ölçümlerine bakıyoruz. Toplamda ölçeğin 10 maddesi vardır. Çalışmalar yayında rapor edilenler temelinde değerlendiriliyor. Eğer bir çalışma belirli bir kriteri karşıladığını belirtmiyorsa, kriteri karşılamamış gibi puanlıyoruz (“masumiyeti ispatlanana dek suçlu”).

Ikisi hariç, PEDro ölçeğinin tüm maddeleri, Verhagen ve arkadaşları tarafından geliştirilen Delphi listesinin temeline dayanır. Delphi listesi bir grup klinik çalışma uzmanı tarafından çalışmanın “kalitesi” olarak düşünülen özellikleri içeren bir listedir (detayları öğrenmek için Verhagen et al, J Clin Epidemiol 1998;51:1235-41 bakın). PEDro ölçeği takibin yeterliği ve gruplar arası istatistiksel karşılaştırma ile ilgili ek maddeleri de kapsıyor. Fakat Delphi listesinde yer alan bir madde (olgu seçiminin uygunluğu kriteri) dış geçerlilik ile ilgili olduğu için PEDro ölçeğinde değerlendirilen kalite boyutlarını yansıtmıyor. Arama sonuçları listesinde sergilenen puanın hesaplanmasında bu madde kullanılmıyor (bu yüzden, 11 ölçek maddesi toplamda 10 puan üzerinden değerlendiriliyor). Yine de Delphi listesinde bulunan tüm maddeleri temsil etmek için PEDro ölçeğinde bu maddeye de yer verdik.

“PEDro puanı” basit bir şekilde, çalışma raporunda karşılanan kontrol kriterlerinin sayısı hesaplanarak belirleniyor. PEDro veri tabanı taramasında PEDro puanı “arama sonuçları” sayfasında klinik çalışmaların sıralanmasında kullanılıyor. Sistematik derlemeler ve klinik uygulama kılavuzları kalite açısından puanlanmıyor (onlar “N/A” ya da “uygulanamaz” şeklinde bir kalite puanı alıyor). Arama sonuçları sayfasında, önce yayın yılına göre kılavuzlar gösterilir (en yeni kılavuzlar önde olacak şekilde). Bunları, yine yıllara göre sıralanmış sistematik derlemeler takip ediyor.

Çalışmaların puanlaması, PEDro Partnership çalışanları veya gönüllü fizyoterapistlerden oluşan değerlendiriciler tarafından yapılıyor. Tüm değerlendiriciler, uygulama geri bildirimini de içeren bir eğitimden geçiyorlar. Kalite puanlamasını kesinleştirmek için üç mekanizma daha kullanılıyor. Öncelikle, bütün çalışmaları iki kez puanlamayı amaçlıyoruz. Üçüncü değerlendirici,ilk iki değerlendiricinin raporunda yer alan uyuşmazlıkları çözümlüyor. Çalışma iki kere değerlendirilmeden ve uyuşmazlıklar üçüncü değerlendirici tarafından çözümlenmeden önce puanlara “onaylanmadı” diyoruz. Bunları yaptıktan sonra puanları “onaylandı” şeklinde belirtiyoruz. İkinci olarak, hepsi olmasa da bazı puanlamalar kalite açısından gayrıresmi olarak ve sistematik olmayan biçimde kontrol ediliyor. Son olarak, PEDro kullanıcılarına çalışma puanlarını tartışabilmelerine olanak sunan bir mekanizma sağlıyoruz (“Bir çalışmanın kalite puanına katılmıyorsam, ne yapabilirim?” aşağıya bakınız).

PEDro ölçeğinin randomize kontrollü çalışmaların kalite puanlamasındaki güvenlirliğini tanımlayan bir makale Maher et al (2003) tarafından yayınlandı.

Randomize kontrollü çalışmaların kalite puanlamasında PEDro ölçeği ile Jadad ölçeğini karşılaştıran bir makale Bhogal et al (2005) tarafından yayınlandı.

PEDro ölçeğinin geçerliğini değerlendiren bir makale de Morton (2009) tarafından yayınlandı.

Bir çalışmanın kalite puanına katılmıyorsanız, lütfen bize bildiriniz. İlgili çalışmanın yazarının ismini, çalışmanın başlığını, kaynağını ve neden o çalışmanın yanlış puanlandığını düşündüğünüzü bize anlatmanız gerekir. Çalışma raporunda yer alan ve puanlamasına katılmamanıza neden olan belirlibir bilgi varsa, çalışmadaki yerini (sayfa numarasını, sütun numarasını, paragraf numarasını, ve satır numarasını) bize bildirin. Tartışmalı her puanlamayı değerlendiriyoruz. Tartışmalı puanlamalar konusunda verdiğiniz bilgilere müteşekkir olmakla birlikte, size bireysel olarak cevap yazamayabiliriz.

PEDro’da her kayıt, bir dizi PEDro kodları kullanılarak fizyoterapinin alt disiplinlerine, uygulamaya, konuya, probleme, ve tedavi edilen vücut bölümüne göre sınıflandırıldı. Bu kodlar arama için kullanılır.

Bir kayıtta indeksleme hataları olabilir (örneğin, yazım hataları olabilir, kaynağı yanlış olabilir veya kayıt yanlış sınıflandırılmış olabilir). Bir hata bulursanız, lütfen bize bildirin. “Detaylı Arama Sonuçları” sayfasından tüm kayıtı kesin ve yorum kutusuna yapıştırın. Ne gibi bir indeksleme hatası yapıldığını bize bildirin. İndeksleme hataları ile ilgili verdiğiniz bilgilere müteşekkir olmakla birlikte, size bireysel olarak cevap yazamayabiliriz.

Klinik çalışmaları, derlemeleri ve klavuzları bulmamıza ve puanlamamıza yardımcı olacak gönüllüler arıyoruz. Örneğin ilgilendiğiniz alandaki denemeleri puanlamamıza  yardımcı olmak isterseniz, lütfen bizimle iletişime geçin.

Gönüllü bir PEDro okuyucusu olmanın faydaları hakkında daha fazla bilgi edinin:

Vitorino Fandim J, Crowe-Owen L, Romanyshyn M, Chan SWW. Reasons to become a volunteer rater for the Physiotherapy Evidence Database (PEDro). J Physiother 2022 Oct 13:Epub ahead of print. https://doi.org/10.1016/j.jphys.2022.09.006

Dünyanın her yerinden gönüllü bir "PEDro Dostu" olabilirsiniz. PEDro, veritabanını sürdürmek ve geliştirmek için mali yardım aramaktadır. Potansiyel bir bağışçı biliyorsanız, lütfen bize bildirin. (PEDro’nun fon sağlayan kuruluşlardan yalnızca tamamen bağımsızlığını sürdürebilme ön şartıyla fon kabul edeceğini lütfen not edelim).

Bu sayfanın altındaki bültenimize abone olabilirsiniz. Bültenimizi, kullanıcılarımızı PEDro'da yer alan en son gelişmelerden haberdar etmek için kullanıyoruz.

'Gelen kutunuzdaki kanıt' servisi size PEDro'daki en güncel kanıtları mail olarak gönderir. Fizyoterapinin herhangi bir alanı ve fizyoterapide seçilen konular için en güncel klinik uygulama kılavuzlarını, sistematik derlemeleri ve klinik çalışmalara ulaşabilmek için abone olabilirsiniz. PEDro'daki kanıt güncellemelerini almak için 'Gözat' sekmesini ziyaret edin ve formu doldurarak abone olun.